Postaw na
#Czystyprzekaz

Świadome rozpowszechnianie fałszywych informacji z zamiarem wprowadzenia odbiorców w błąd. Osoby odpowiedzialne za dezinformację dążą zwykle do manipulacji opinią publiczną, wprowadzenia chaosu i dezorientacji odbiorców.
Zjawisko to nie jest nowe i istnieje od dawna. Jednym z bardziej znanych przykładów jest zdjęcie przedstawiające Józefa Stalina i Nikołaja Jeżowa, który, gdy popadł w niełaskę przywódcy ZSRR, został z fotografii wygumkowany. Dziś za pomocą sztucznej inteligencji i powszechnie dostępnych programów do edycji zdjęć, manipulacja obrazem jest łatwiejsza niż kiedykolwiek wcześniej, co sprawia, że praktycznie każdy może dokonywać takich przeróbek.

Wymawiaj: klikbejt. Zjawisko charakterystyczne dla nowych mediów. Mamy z nim do czynienia, gdy nagłówek jest skonstruowany w taki sposób, aby nie tylko wywołać emocje u odbiorcy, ale przede wszystkim skłonić go do kliknięcia i przejścia na stronę z artykułem.
Wyobraź sobie stronę główną portalu informacyjnego, na której pojawił się taki tytuł: „Fatalne wieści. Wielbiciele truskawek będą załamani”. Czego dotyczą „fatalne wieści” i w jaki sposób wpływają one na wielbicieli truskawek? Czy chodzi o rosnące ceny tych owoców? A może o pojawienie się badań naukowych wskazujących na ich szkodliwy wpływ na zdrowie? Dowiemy się tego dopiero po kliknięciu w link. Ten mechanizm jest też niekiedy wykorzystywany przez twórców treści publikowanych na platformach streamingowych takich jak YouTube. Tam clickbaity przybierają formę miniatur, które w sugestywny sposób przedstawiają treści, jakich w samym filmiku… nie znajdziemy.

Dostęp do w zasadzie nieograniczonej ilości informacji niesie za sobą konsekwencje zarówno natury poznawczej, jak i emocjonalnej. Coraz częściej mówi się o zjawisku stresu informacyjnego, który przejawia się w postaci psychologicznego stresu spowodowanego zetknięciem się z ogromem danych poznawczo niemożliwych (albo bardzo trudnych) do przyswojenia (Ledzińska, 2009). Poczucie przytłoczenia informacjami wzmacnia się najczęściej wskutek wielozadaniowego ↗ korzystania z mediów cyfrowych. Niejako przy okazji wykonywania innych zadań sięgamy po telefon i oglądamy, czytamy lub komentujemy cyfrową rzeczywistość. Gdy oglądamy telewizję lub gramy w gry komputerowe, często robimy to z telefonem w ręku. Nasza uwaga jest wtedy mocno rozproszona, zwłaszcza gdy czynności, jakie wykonujemy, są wymagające. Gdy śledzimy aktualności w telefonie, możemy nie zauważać tego, co dzieje się obok nas. Wówczas skupienie się na potrzebach swoich oraz innych osób może być zaburzone. Dosyć trudno jest być równocześnie online i aktywnie, świadomie uczestniczyć w kontaktach bezpośrednich.

To konsekwencja automatycznych procesów filtrowania treści w wyszukiwarkach internetowych i w mediach społecznościowych. Polega na wyświetlaniu użytkownikowi tylko niektórych treści spośród wszystkich dostępnych. Decyzje podejmowane są na podstawie algorytmów biorących pod uwagę wiele zmiennych (m.in. lokalizację, historię wyszukiwania i przeglądania) oraz interakcje (np. polubienia, komentarze i udostępnienia).

Opisuje sytuację, w której osoba utwierdza się w dotychczasowych racjach w wyniku wielokrotnego powtarzania tych samych treści w zamkniętym gronie osób. Może do tego dochodzić np. w zamkniętych grupach w mediach społecznościowych. Co więcej, takie odseparowanie sprzyja ograniczeniu dostępu do odmiennych poglądów.

To postawa życiowa i wynikające z niej działania charakteryzujące się kreatywnym i odpowiedzialnym używaniem zasobów sieci, zmierzające do optymalizacji indywidualnego zdrowia somatycznego, psychicznego oraz społecznego w zakresie korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Jej poziom uzależniony jest od samoregulacji i kontroli związanej z używaniem internetu oraz cyfrowych narzędzi ekranowych, dostępnej alternatywy dla świata cyfrowego, jak również rozwiniętej sieci oparcia społecznego.

Fałszywa bądź wprowadzająca w błąd treść, która jest tworzona bądź rozpowszechniana bez złych zamiarów, świadomości jej nieprawidłowości – w wyniku pomyłki, lub błędnego przekonania na dany temat. Kluczową różnicą między dezinformacją i misinformacją jest intencja. Warto podkreślić, że misinformacja również może prowadzić do szkodliwych konsekwencji.

To rodzaj zakłócenia w sferze informacyjnej, w którym wykorzystywane są prawdziwe treści, ale w złej intencji – z zamiarem wyrządzenia szkody, manipulacji. Może to być ujawnienie poufnych informacji w domenie publicznej, publikowanie bądź rozpowszechnianie treści prywatnych, intymnych bez zgody osoby lub instytucji, której dotyczą.

Bot to automatyczny program, który może wykonywać określone zadania. W kontekście dezinformacji boty rozumiane są głównie jako fałszywe, zautomatyzowane konta, profile, które naśladują ludzkie zachowanie i są wykorzystywane do wzmacniania określonych treści poprzez ich polubienia, udostępnienia, a także komentowanie postów czy artykułów. Wraz z rozwojem technologii rozróżnienie takich kont od profilów prawdziwych użytkowników/użytkowniczek staję się coraz większym wyzwaniem. Boty zwykle są wykorzystywane w grupach – nazywanych farmami botów – liczących niekiedy nawet tysiące kont. W rezultacie pozwalają na szybką, a w dodatku tanią, manipulację danymi treściami w znaczącym stopniu i na dużą skalę.

To prawdziwa osoba, użytkownik/użytkowniczka, która swoją aktywnością, zwłaszcza w mediach społecznościowych, prowokuje konflikty, podziały, potęguje chaos i zamieszanie oraz zaburza rzeczową dyskusję. Zorganizowane grupy trolli – nazywane armiami bądź fabrykami – mogą być wykorzystywane do określonych celów geopolitycznych, politycznych lub innych.

To naginanie lub przeinaczanie treści w celu udowodnienia swoich racji lub wpływania na cudze poglądy i zachowania. Treści manipulacyjne nie są wprost fałszywe, lecz zawierają stwierdzenia niepełne, prezentowane w błędnym kontekście, czy wyselekcjonowane, by udowodnić obraną tezę, ignorujące szerszy obraz.

To wygenerowany lub zmanipulowany materiał audio lub wideo, który do złudzenia przypomina prawdziwe osoby, obiekty, miejsca, dźwięki, głos czy zdarzenia. Nazwa pochodzi od połączenia terminów „deep learning” (głębokie uczenie maszynowe) oraz „fake” (fałsz). Tworzenie deepfake’ów opiera się na wykorzystaniu narzędzi sztucznej inteligencji (AI).

W ogólnym ujęciu, fact-checking (z ang. „weryfikacja faktów”), to proces weryfikacji informacji w celu sprawdzenia ich prawdziwości. Można go dokonać przed lub po publikacji danej informacji. Fact-checkingu przed publikacją powinni dokonywać dziennikarze w procesie pracy nad materiałem – powinno to być, co do zasady, integralną częścią ich pracy. Niektóre redakcje zatrudniają przeznaczonych do tego zadania analityków weryfikujących informacje zebrane przez dziennikarzy. Nie jest to jednak rozwiązanie popularne w Polsce.